1. Điểm số chỉ số chi phí tuân thủ pháp luật của các nước theo đánh giá của Diễn đàn kinh tế thế giới 2018

Sau gần 05 năm thi hành Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, công tác xử lý vi phạm hành chính đã có nhiều chuyển biến tích cực, đạt hiệu quả cao, góp phần ổn định tình hình an ninh - chính trị, trật tự - an toàn xã hội, công tác quản lý nhà nước nói chung cũng như trong các lĩnh vực cụ thể của đời sống. Bên cạnh những nội dung quy định cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện công tác xử lý vi phạm hành chính một cách chính xác, đúng các nguyên tắc xử lý theo quy định thì Luật xử lý vi phạm hành chính và các nghị định quy định chi tiết thi hành có một số nội dung mà cách hiểu, cách áp dụng chưa được thống nhất hoặc chưa được sự đồng thuận cao trong quá trình tác nghiệp của các chức danh có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính nói chung và xử phạt vi phạm hành chính nói riêng. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do quy định của pháp luật không rõ ràng, cụ thể nên đã gây khó khăn cho việc thực hiện, trong đó có nội dung về ủy quyền, giao quyền xử phạt vi phạm hành chính.

Xem xét, quyết định áp dụng hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả là một trong những công việc quan trọng mà người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) phải thực hiện khi tiến hành các thủ tục xử phạt VPHC. Việc không áp dụng hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả hoặc áp dụng không đúng, không đầy đủ, không kịp thời đối với hành vi VPHC là những hành vi bị nghiêm cấm theo quy định tại khoản 4, khoản 5 và khoản 6 Điều 12 Luật xử lý vi phạm hành chính (Luật XLVPHC) . Trường hợp ban hành quyết định xử phạt VPHC mà áp dụng không đúng, không đầy đủ các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả, người đã ban hành quyết định xử phạt VPHC phải hủy bỏ toàn bộ hoặc một phần nội dung quyết định theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 6b Nghị định số 81/2013/NĐ-CP (đã được bổ sung theo quy định tại khoản 9 Điều 1 Nghị định số 97/2017/NĐ-CP ). Đồng thời, người đã ban hành quyết định xử phạt VPHC và người đã tham mưu ban hành quyết định có sai sót thể bị xem xét, xử lý trách nhiệm theo quy định tại Điều 13, Điều 16 Luật XLVPHC và Điều 6đ Nghị định số 81/2013/NĐ-CP (đã được bổ sung theo quy định tại khoản 12 Điều 1 Nghị định số 97/2017/NĐ-CP).

Trong khoa học pháp lý, dựa vào các dấu hiệu cấu thành, có thể dễ dàng phân biệt vi phạm hành chính và tội phạm. Tuy nhiên, trong thực tế, đối với một số hành vi cụ thể, ranh giới giữa vi phạm hành chính và tội phạm rất mong manh, khó xác định. Nếu không giải quyết đúng đắn vấn đề này thì rất dễ dẫn đến trường hợp hình sự hóa hành chính hay hành chính hóa hình sự.

Vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính là những khái niệm cơ bản trong pháp luật về xử lý vi phạm hành chính. Hai khái niệm này có liên quan mật thiết với nhau, bởi lẽ, vi phạm hành chính là cơ sở để xử phạt vi phạm hành chính; ngược lại, xử phạt vi phạm hành chính là việc áp dụng chế tài hành chính đối với chủ thể vi phạm hành chính. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi tập trung nghiên cứu khái niệm xử phạt vi phạm hành chính và các quy định trực tiếp liên quan đến khái niệm này; những đặc điểm cơ bản của xử phạt vi phạm hành chính và đề xuất, kiến nghị hướng hoàn thiện những quy định này trong Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật xử lý vi phạm hành chính .

Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính . Về cơ bản, quá trình này trải qua các bước (công đoạn) như: Phát hiện hành vi vi phạm hành chính; buộc chấm dứt hành vi vi phạm hành chính (đối với hành vi vi phạm hành chính đang được thực hiện, đang diễn ra); lập biên bản vi phạm hành chính; xác minh các tình tiết có liên quan của vụ việc vi phạm hành chính; giải trình; ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính; tổ chức thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính và cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính (trong trường hợp đối tượng bị xử phạt không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính); trong quá trình xử phạt vi phạm hành chính, tùy từng vụ việc, cơ quan, người có thẩm quyền có thể phải áp dụng các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử phạt vi phạm hành chính.

Cơ sở của việc xử phạt vi phạm hành chính là phải có vi phạm hành chính. Hay nói cách khác, xác định đúng vi phạm hành chính thì mới có có thể thực hiện việc xử phạt vi phạm hành chính một cách chính xác. Do vậy, việc nghiên cứu khái niệm vi phạm hành chính có ý nghĩa quan trọng, chỉ khi định nghĩa đúng về vi phạm hành chính thì mới có thể xác định được từng vi phạm hành chính cụ thể trong từng lĩnh vực quản lý nhà nước, để từ đó có thể áp dụng chính xác chế tài xử phạt nhằm lập lại trật tự quản lý nhà nước đã bị xâm hại, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan.

1. Vướng mắc trong việc xác định thế nào là trường hợp đã bị xử phạt vi phạm hành chính Thuật ngữ “xử phạt vi phạm hành chính” được nhắc đến trong nhiều quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (Luật XLVPHC), chẳng hạn như: Khoản 2 Điều 2 Luật XLVPHC đưa ra định nghĩa về xử phạt vi phạm hành chính: “Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính”.

Bài viết giới thiệu về chỉ số Chi phí tuân thủ pháp luật của Việt Nam (2013-2018), đồng thời, có sự phân tích, đánh giá thực trạng chỉ số Chi phí tuân thủ pháp luật của Việt Nam và các nước khác trong ASEAN (2017-2018, 2018) theo đánh giá của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF). Qua đó, đưa ra một số đề xuất, kiến nghị nhằm cải thiện chỉ số Chi phí tuân thủ pháp luật của Việt Nam.